In de visie beheer openbare ruimte heeft de raad de kaders voor het beheer van de openbare ruimte vastgelegd. Bij Voorjaarsnota 2014 heeft de raad opdracht gegeven om het onderhoud van de stad financieel in kaart te brengen. Dit heeft geresulteerd in de nota opgave beheer. Hier is geconcludeerd dat door het ouder worden van de stad onvoldoende middelen zijn om in de toekomst de openbare ruimte te beheren. In de Programmabegroting 2015 heeft de raad opdracht gegeven om oplossingsrichtingen te formuleren en daarmee het financiële tekort op te lossen. Dit heeft geleid tot de bestuursopdracht beheer, waarin de raad heeft besloten om € 6,2 miljoen te besparen op het beheer en de organisatie. Dit met inachtneming van de structurele middelen die bij Programmabegroting 2015 zijn toegekend,

In de bestuursopdracht beheer heeft de raad besloten om te bezuinigen op de beheerorganisatie (17 fte's) en de kwaliteit en kwantiteit van de openbare ruimte te verlagen. Dit betekent dat de beheerniveaus zijn verlaagd en de omvang van het te beheren openbaar gebied verkleind is.

Bij de tussenevaluatie van deze opdracht hebben we geconcludeerd dat de kostenbesparende maatregelen pijn doen en voelbaar zijn in de stad. Met name daar waar ze een verlaging van de kwaliteit inhouden. Op basis van deze tussenevaluatie hebben we bij coalitieakkoord extra middelen vrijgemaakt om enkele van deze maatregelen aan te passen. Deze zijn terug te zien in de Programmabegroting 2019.

Met de recente financiële ontwikkelingen vraagt het betaalbaar houden van de openbare ruimte weer onze aandacht. In dit kader buigen we ons over mogelijke maatregelen om € 0,9 miljoen te besparen. Het realiseren van deze besparing vergt, gelet op de forse besparingen die de afgelopen jaren al op het beheer van de stad zijn gerealiseerd, nadere verdieping en uitwerking. Voor 2020 betekent dit dat we deze besparing realiseren door meerdere projecten uit te stellen. De consequenties hiervan zullen voelbaar zijn in de stad.

Differentiëren op beeldbepalende plekken
In het coalitieakkoord ‘liefde voor Almere’ heeft het college aangegeven te willen investeren in de beleving van de bewoners en bezoekers door te investeren in het onderhoud van beeldbepalende plekken. Bij de Programmabegroting 2019 heeft de raad ons gevraagd met de stad in gesprek te gaan over welke plekken in Almere beeldbepalend zijn. In het najaar zijn/worden deze gesprekken met de stad gevoerd. De uitkomsten hiervan zullen we eind 2019 met de raad bespreken.

Inlopen urgente achterstand groot onderhoud en vervangingen
In het Meerjarenperspectief Beheer Almere (MPBA) 2017 en 2018 is aangetoond dat er sprake is van een achterstand in het beheer en onderhoud. Begin 2018 is in kaart gebracht voor welk deel van deze achterstand het wenselijk is om deze op korte termijn in te lopen. Het gaat om achterstallig onderhoud van technische aard dat kan leiden tot beperkingen van het gebruik en kapitaalvernietiging. Er is sprake van een urgente achterstand van € 10,4 miljoen. In het coalitieakkoord is opgenomen dat we in de periode 2019 - 2022 incidenteel € 10,4 miljoen beschikbaar gesteld is om deze urgente achterstand in te lopen. In 2020 stellen we hiervan € 2,0 miljoen beschikbaar.

Met de toevoeging van de extra middelen aan het MPBA kan in 2020 een vervolg worden gegeven aan het plegen van groot onderhoud aan de Oosterdreef. Ook kan een deel van de achterstand in het onderhoud van de busbanen worden ingelopen, inclusief het vervangen van abri’s. Door vertraging in de werkzaamheden Rondje Weerwater wordt de Limburgsebrug niet in 2019, maar in 2020 vervangen. Ook wordt de Dunlopbrug vervangen. In het groen worden de laatste werkzaamheden in de Stripheldenbuurt uitgevoerd en lopen we versneld een deel van de onderhoudsachterstanden van speelvoorzieningen in.

Hier staat tegenover dat we met de huidige financiële ontwikkelingen moesten besluiten structureel € 0,9 miljoen te moeten besparen op het beheer en onderhoud. De besparing wordt in 2020 ingevuld door enkele projecten uit te stellen. Dit heeft tot gevolg dat het groot onderhoud aan bijvoorbeeld het ophogen van verzakte straten en het onderhoud aan wegen en bruggen worden uitgesteld. De consequenties hiervan zullen voelbaar zijn in de stad, maar zien wij in het licht van de genoemde financiële ontwikkelingen als onvermijdelijk. Bij de perspectiefnota 2021 komen we met een structurele invulling.

Op basis van het afwegingskader van het MPBA is bepaald welke projecten in 2020 worden uitgevoerd. Het afwegingskader bestaat uit een aantal criteria, op zowel technisch alsook sociaal, economisch en maatschappelijk vlak. Elk criterium heeft een bestuurlijke wegingsfactor meegekregen. De criteria tellen dus niet allemaal even zwaar. Meer informatie hierover is te vinden in het Bestedingsplan groot onderhoud en vervangingen 2020.

Toekomst bestendig beheer en onderhoud
Met de groei en het ouder worden van de stad staan we de komende jaren voor meerdere grote opgaven. Het ouder worden van de stad betekent dat we in meerdere stadsdelen voor een stedelijke vernieuwingsopgave staan. Daarnaast is sprake van een grote klimaats- en duurzaamheidsopgave. Zo staan we aan de vooravond van de energietransitie. Met het groot onderhoud van de woonwijken zien we kansen om werk met werk te maken, waarmee we een bijdrage kunnen leveren aan het aardgasvrij maken van wijken, aan een circulaire openbare ruimte en de biodiversiteit in de stad. Deze ontwikkelingen betekenen dat alleen het versterken van het beheer en onderhoud van de stad niet voldoende is. Wij werken in deze collegeperiode daarom aan een toekomstbestendig beheer en onderhoud van Almere die past bij deze grote opgaven. Wij zorgen voor een beheerverantwoordelijke doorontwikkeling van de stad, zowel bij de ontwikkeling van nieuwe gebieden als bij de ontwikkeling van de bestaande stad. Het beheer en onderhoud van de stad draagt bij aan de ambities van een duurzame stad en economie.

De marktomstandigheden in beheer
In de afgelopen jaren hebben we in het kader van de bestuursopdracht beheer de beheerorganisatie gestroomlijnd. We zien dat we de afgelopen jaren meer werk met minder mensen hebben gedaan. Het inlopen van de urgente achterstand in beheer en het versterken van het beheer op beeldbepalende plekken vergt capaciteit. Tegelijkertijd is de markt voor technisch personeel op dit moment krap. Dit is voor de komende jaren een belangrijk aandachtspunt. Niet alleen voor onze beheerorganisatie is de arbeidsmarkt krap, dat geldt ook voor aannemers en bouwbedrijven. Dit betekent dat wij voor de realisatie van de werkzaamheden afhankelijk zijn van de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt.

De huidige hoogconjunctuur zorgt er ook voor dat de prijzen van grondstoffen, materieel en personeel stijgen. In onze programmering houden we rekening met deze trend. Er bestaat echter altijd een mogelijkheid dat de prijzen harder stijgen dan verwacht. Wij sturen in dat geval bij op de programmering en rapporteren daarover bij de programmarekening.

Opvolging lessen rekenkameronderzoek
In de afgelopen jaren hebben we steeds beter grip gekregen op de beheeropgave die we vandaag de dag in Almere hebben. In het rekenkameronderzoek “Lessen beheer en onderhoud openbare ruimte Almere” is geconstateerd dat de gemeente Almere voor een groot deel het onderhoud van de stad op orde heeft. Er wordt probleemoplossend gewerkt en er worden zichtbaar lessen getrokken uit participatietrajecten. In het rekenkameronderzoek is echter ook geconstateerd dat we beter zicht moeten krijgen op de algemene onderhoudsstaat en de levensduur van elementen en de te verwachten toekomstige onderhoudskosten (assetmanagement). Dit is nodig om ons voor te bereiden op de beheeropgave voor de komende decennia, zodat we de juiste keuzes maken voor de inzet van de beheermiddelen in een ouder wordende stad. Het gaat daarbij steeds om het vinden van de juiste balans tussen kosten, prestaties en risico’s.
De komende jaren investeren we daarom in de invoering van assetmanagement. Hierbij betrekken we het invoeren van planmatig onderhoud als onderdeel van de beheercyclus en het benutten van data uit bewonersmeldingen voor de lange termijn beheeropgave.

In het rekenkameronderzoek wordt daarnaast geconstateerd dat er kansen zijn om het beheer dichter bij de leefwereld van bewoners aan te laten sluiten. Met de inzet van de bij de Programmabegroting 2019 toegekende extra structurele middelen om te differentiëren en het betrekken van bewoners bij de totaalevaluatie van de bestuursopdracht beheer geven we invulling aan deze aanbeveling. De laatste aanbeveling uit het rekenkameronderzoek gaat over de wenselijkheid van meer kaderstelling door de gemeenteraad, zoals is gedaan met het bomenkader en het speelbeleid.

Meerjarenperspectief Beheer Almere
Het Meerjarenperspectief Beheer Almere (MPBA) is in 2016 voor het eerst opgeleverd. Het maakt de kaders waarbinnen wij beheren inzichtelijk en geeft aan op basis waarvan keuzes worden gemaakt met betrekking tot de beheeractiviteiten. Het MPBA is een complex sturingsinstrument dat nog in ontwikkeling is.

Bij de Programmabegroting 2017 is afgesproken dat we de komende jaren werken aan de doorontwikkeling van het MPBA. Hierbij hebben we aangegeven dit te doen door onder andere meer scherpte aan te brengen in de vertaling van de bestuurlijke koers binnen het stelsel van criteria en hun onderlinge weging. In 2019 zijn de criteria aangepast en in lijn gebracht met de huidige bestuurlijke koers. Op basis van het hernieuwde afwegingskader zijn de projecten in het MPBA afgewogen. Dit heeft geleid tot het Bestedingsplan 2020, welke als bijlage bij de programmabegroting wordt aangeboden.

In oktober 2019 heeft de raad, na een technische uitleg, in een interactieve werksessie kennis en ervaring opgedaan met de methodiek van het MPBA, en met het hernieuwde afwegingskader en de wegingsfactoren in het bijzonder.

In het najaar van 2019 is gestart met de eindevaluatie van de bestuursopdracht beheer 2015. Dit doen we in twee stappen. Te beginnen met het bevragen van de stad over de effecten van de besparing van € 4,8 miljoen in het beheer en onderhoud. Vervolgens zullen we de technische uitvoerbaarheid evalueren. De uitkomsten van de eindevaluatie zullen aan de raad worden aangeboden.

Uit de tussenevaluatie van de bestuursopdracht beheer is naar voren gekomen dat enkele maatregelen aandacht behoeven. Bij de Programmabegroting 2019 is besloten om het percentage in de maatregel ‘omvormen 25 % sierplantsoenen naar gras’ te verlagen naar 15 %. Uit de tussenevaluatie is ook naar voren gekomen dat de maatregel ‘verwijderen houten bruggen die weinig gebruikt worden’ achter loopt op schema.

In de Programmabegroting 2019 is opgenomen welke bruggen, als gevolg van deze maatregel, worden verwijderd. Het gaat om bruggen die vanuit technisch oogpunt toe zijn aan groot onderhoud en/of vervanging. Vanuit de noodzakelijke besparingsmaatregel uit de bestuursopdracht beheer wordt er nu voor gekozen om deze te verwijderen.

De Twickelbrug,    Groenbrug, Rooseveltbrug, Prinsenbrug, Schipbeekbrug en de Omroepbrug hebben we in de Programmabegroting 2019 benoemd als zijnde de bruggen die we in 2020 gaan verwijderen. Deze maatregel van de bestuursopdracht beheer kent echter vertraging vanwege de maatschappelijke effecten die het verwijderen van een brug heeft op de leefomgeving. Dit betekent dat de Oranjewoudbrug, Zandbrug, Overheenbrug, Baarsbrug en de Pijnackerbrug, die in 2019 geprogrammeerd stonden, nog niet verwijderd zijn. Oorzaak hiervan is dat het verwijderen van een brug rechtstreeks ingrijpt op de gewoontes van bewoners van onze stad. Immers de brug waarover je altijd naar werk, school of sport loopt/fietst wordt verwijderd. Dit leidt tot veel klachten, lange juridisch kostbare procedures en dus tot vertraging in de uitvoering.

Gelet op de maatschappelijke effecten van deze maatregel zijn we voornemens om de wijze van invulling van deze maatregel bij de eindevaluatie van de Bestuursopdracht beheer te heroverwegen.

Het programma groot onderhoud en vervangingen is gebiedsgericht opgebouwd, inclusief een aantal stedelijke projecten. De totale programmering voor 2020, ingedeeld in gebied en soort uitgaven, staat in onderstaande tabel.

Hieronder wordt op hoofdlijnen beschreven welke activiteiten in 2020 worden uitgevoerd. Een uitgebreide toelichting per gebied staat in het bestedingsplan groot onderhoud en vervangingen 2020. Binnen het programmajaar kan het voorkomen dat activiteiten om uiteenlopende redenen niet door kunnen gaan. Om snel te kunnen schakelen is in het bestedingsplan groot onderhoud en vervangingen 2020 daarom een reservelijst opgenomen. Een deel van deze activiteiten gaan we wel voorbereiden maar nog niet aanbesteden. Een ander deel van de reservelijst betreft activiteiten die weinig voorbereiding vergen en die we kunnen realiseren wanneer dit nodig is. Met het vaststellen van de begroting is ook deze reservelijst vastgesteld.

Programmering op hoofdlijnen
Het programma voor 2020 is tot stand gekomen door de projecten uit het MPBA binnen het financiële kader te prioriteren op basis van het afwegingskader. Hierbij is voorrang gegeven aan eerder gemaakte afspraken in het kader van het meerjarig infrastructuur programma (MIPA) en investeringen in het kader van de bestuursopdracht beheer. Ook is rekening gehouden met en voorrang gegeven aan activiteiten die wegens technische noodzaak in 2020 uitgevoerd moeten worden.

In 2020 wordt in de wijken De Hoven, De Marken, Bloemenbuurt, Regenboogbuurt, Stedenwijk Midden/Zuid en Muziekwijk-Zuid groot onderhoud gepleegd. Daarnaast zullen er verscheidene werkzaamheden plaatsvinden aan onze infrastructuur. Zo wordt er groot onderhoud gepleegd aan de Mandolinestraat, waar de straat door bodemdaling fors is verzakt. Ook herstraten we de Grace Kellystraat en de Trommelstraat in verband met de technische staat van de straat. We vervangen het asfalt aan de Groenekadeweg, de Grote Vaartweg en de Bostonweg. Het asfalt van deze wegen heeft scheuren en/of verzakkingen en is in het kader van de veiligheid toe aan groot onderhoud. Het onderhoud van de busbanen vindt jaarlijks plaats. In 2020 worden extra middelen vrijgemaakt om de urgente achterstand in te lopen.

Door bundeling met middelen van het MIPA wordt het Spoorbaanpad opgewaardeerd. Daarnaast wordt in het kader van de bestuursopdracht de openbare verlichting verduurzaamd. In 2020 worden circa 3.000 armaturen in geheel Almere omgebouwd naar LED. In verschillende delen van de stad plegen we onderhoud aan boomstructuren en bosvakken. We investeren in onze speelbuurten, waarmee we voorkomen dat er achterstanden ontstaan of dat we veel speelvoorzieningen gelijktijdig moeten vervangen.

De rapportage bestuursopdracht beheer geeft aan welke elementen en gebieden op een lager niveau worden onderhouden. In grote lijnen gelden voor de centrumgebieden het zogenoemde A-niveau (extra) en voor hoofdinfrastructuur en woongebieden B-niveau (basis). Deze niveaus sluiten aan bij de landelijk gehanteerde kwaliteitsnormen van het CROW. Op onderdelen wordt een lager kwaliteitsniveau gerealiseerd. Zo beperken vrijwel alle onderhoudsinspanningen op bedrijventerreinen en in het buitengebied zich tot kwaliteitsniveau C (laag).

Met de visie beheer openbare ruimte ‘Beheer maakt het verschil’ heeft de raad in december 2012 de kaders voor het beheer van de openbare ruimte vastgelegd. In de visie is vastgelegd dat het beheer zich richt op het duurzaam in stand houden en verbeteren van de functionaliteit van de openbare ruimte en het verbeteren van de maatschappelijke waardering. Daarbij wordt ingezet op het behouden of versterken van de eigen identiteit en diversiteit van de openbare ruimte, in samenspraak met bewoners, bedrijven en overige instellingen en organisaties in de stad. Met de visie beheer openbare ruimte zijn de kwaliteitsniveaus voor het beheer van Almere vastgesteld. In 2015 heeft de raad de rapportage bestuursopdracht beheer vastgesteld, waarmee is gekozen voor het vooralsnog tijdelijk verlagen van het onderhoudsniveau voor verschillende elementen en gebieden.

Verbeteringen aan de openbare ruimte worden gerealiseerd over een langere periode. Daarom is het belangrijk om nu te anticiperen op de uitdagingen van de toekomst. Dit is de reden voor de vernieuwing van de visie beheer openbare ruimte ‘Beheer maakt het verschil’. Hier komen veel inhoudelijke beleidsuitgangspunten samen en verwoorden we de brede ambities voor de openbare ruimte tot 2030 in verwoorden.

Als uitwerking van de visie beheer openbare ruimte zijn voor enkele elementen aanvullende beleidskaders opgesteld. Zo is in het bomenkader opgenomen hoe we omgaan met de boomstructuren in Almere en waar de invloed van bewoners beperkt of juist groot is. Het waterplan 2017-2022 beschrijft de kaders voor het beheer van het water, waarbij we inzetten op slim waterbeheer, een (recreatief) aantrekkelijke waterstad, versterken van biodiversiteit in het water en het circulair benutten van (afval)water. En in de visie ‘Samen op avontuur’ zorgen we ervoor dat er voldoende plekken en voorzieningen zijn voor spelen, sporten en ontmoeten. Beleidskaders voor beheer van het groen en de wegen, voetpaden, groot onderhoud wijken en fietspaden zijn in ontwikkeling of worden in deze collegeperiode ontwikkeld.