Structurele risico's en aannames open einde regelingen

Wat verstaan we onder structurele risico's?

De gemeente loopt ook structurele risico’s met financiële gevolgen op de uitvoering van haar taken. Het sociaal domein vormt ons grootste structurele risico, omdat we hier te maken hebben met open einde regelingen (met name Jeugdzorg en de Wmo). Voor deze taken ontvangt de gemeente geld via het Rijk. Het geld wordt uitgekeerd op basis van een objectieve verdeling en niet op basis van werkelijk gemaakte kosten. De financiële risico’s zijn groot, ook in deze begroting wordt er weer veel extra geld vrijgemaakt voor het sociaal domein. Dit risico wordt nog vergroot doordat we de tijdelijke extra middelen Jeugdzorg structureel hebben ingezet. Het moet nog maar blijken of we deze middelen echt gaan krijgen. Daarnaast loopt de gemeente risico’s op bijvoorbeeld verhuur of pacht. Het gaat hier veelal om commerciële exploitaties en eigen inkomstenbronnen die de gemeente niet eenzijdig kan verhogen.

Welke algemene beheersmaatregelen en buffers zijn er?

De meerjarenbegroting wordt tweemaal per jaar geactualiseerd. Wanneer structurele risico’s zich voordoen kunnen deze dus tijdig in het perspectief worden verwerkt. Het knelpunt kan vervolgens op meerdere manieren worden opgelost. Algemene lijn is dat knelpunten worden opgevangen binnen het eigen taakveld en programma. Dit is echter niet voor alle risico’s mogelijk, deze zullen dan moeten worden opgevangen binnen de flexibiliteit van de begroting.

Onder de flexibiliteit van de begroting wordt verstaan:

Gevormde buffers en stelposten voor kostenstijgingen bij open einde regelingen. Dit is niet geoormerkt budget waaruit nog niet voorziene tekorten kunnen worden afgedekt.
De vrije begrotingsruimte. Deze wordt in principe bij de het opstellen van de programmabegroting ingezet voor nieuw beleid. Echter kan deze ruimte (mits aanwezig) ook worden ingezet voor onvoorziene structurele knelpunten.
De mogelijkheid om kosten terug te brengen door keuzes te maken binnen de ‘beïnvloedbare begrotingsruimte’ en door inkomsten te verhogen, zoals inzichtelijk gemaakt in de nota beïnvloedbare ruimte. Hieruit bleek dat circa 30% van de begroting in zekere mate beïnvloedbaar is. In de praktijk is het doorvoeren van bezuinigingen weerbarstiger.

Toelichting belangrijkste risico's

Nadeel op open einde regelingen sociaal domein (Wmo en Jeugdzorg)

De gemeente ontvangt via het gemeentefonds € 130 miljoen om de Jeugdzorg en Wmo uit te voeren. Via de brede doeluitkering BUIG krijgen we € 90 miljoen om de bijstandsverlening uit te voeren. Het is onzeker of de inkomsten de komende jaren toereikend zullen zijn om de kosten. Bijvoorbeeld om de groei van het aantal klanten te kunnen betalen. Daarbovenop komt nog het risico van de extra middelen voor Jeugdzorg. Het Rijk geeft ons maar drie jaar geld (2019-2021). In de begroting gaan we er vanuit dat het Rijk ook vanaf 2022 met jaarlijks € 5 miljoen over de brug komt. De provincie (onze toezichthouder) is het er mee eens dat we deze aanname doen. Het Rijk geeft ons echter geen enkele garantie.

Lagere eigen inkomsten

Herijking gemeentefonds

Het ministerie van Binnenlandse Zaken doet momenteel onderzoek naar de verdeling van het gemeentefonds. Doel van dit onderzoek is om het gemeentefonds eenvoudiger en beter uitlegbaar te maken. Verder wil het Kabinet toetsen of de verdeelsleutels een goede weerspiegeling geven van de kosten. Het onderzoek is opgesplitst in twee onderdelen:

het sociaal domein;
het resterende deel van het gemeentefonds (het zogenaamde klassieke deel).

Sommige van de voorgestelde wijzigingen zullen nadelig uitpakken voor Almere. Zo wordt overwogen om de maatstaf centrumfunctie aan te passen door daar ook het aspect 'historische binnenstad' aan toe te voegen. Een dergelijke aanpassing kan een structureel nadeel opleveren van € 8 miljoen. Hier staat tegenover dat mogelijk de maatstaf achterstandsleningen wordt aangepast. Dit zou positief kunnen uitpakken voor Almere. De gemeente is vertegenwoordigd in verschillende overleggroepen. Zo is er een klankbordgroep en een 100.000+ overleg. In deze overleggen kunnen we onze visie inbrengen bij de onderzoekers.